Kiedy pierwszy raz przyjechałem do Markowej traktowałem ją jako swoje wielkie odkrycie. Mieszkańcom Podkarpacia Markowa raczej kojarzy się z kiełbasą niż z historią i architekturą. I zdecydowanie pora to odczarowywać.
Markowa oczarowała mnie głównie za sprawą drewnianej zabudowy. We wsi można zobaczyć kilkadziesiąt chat o konstrukcji przysłupowej, która w tym regionie jest rzadkością. Najładniejsze i najlepiej zachowane egzemplarze drewnianej architektury można zobaczyć w Muzeum Wsi Markowa prowadzonego przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej. To dopiero początek atrakcji i ciekawych wątków Markowej.
Przed Wami krótki przewodnik po podkarpackiej wsi Markowa.
Spis treści
Markowa. Historia wsi. Niemiecka kolonizacja, ikoniczna rodzina Ulmów i lokalni patrioci
Wieś Markowa rozpoczyna swoją historię w XIV wieku jako Markhof. Została zasiedlona przybyszami z terenów dzisiejszych Niemiec, których sprowadził Kazimierz Wielki po przyłączeniu tych terenów do swojego królestwa. Zagraniczni osadnicy przybywali do Markowej jeszcze w wieku XVI i pod koniec wieku XVIII w czasie kolonizacji józefińskiej. Wraz z osadnikami do Markowej dotarła technologia budowy domów przysłupowych.
Mieszkańców Markowej ciężko doświadczyła II wojna światowa. W 2016 roku w Markowej otworzono Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej im. Rodziny Ulmów. Członkowie rodziny Ulmów zostali rozstrzelani przez Niemców razem z 8-ma ukrywanymi Żydami. Ponadto 9 mieszkańców Markowej zostało odznaczonych orderem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” za ocalenie 21 osób pochodzenia żydowskiego.
Od 1979 roku w Markowej działa Towarzystwo Przyjaciół Markowej. Tworzy je grupa ludzi z pasją, która dokumentuje przeszłość rodzimej wsi i promuje jej walory. Staraniem TPM powstało Muzeum Wsi Markowa, w którym można zobaczyć świetnie zachowaną tradycyjną zagrodę chłopską oraz autentyczne pamiątki nawiązujące do historii Markowej przekazane do muzeum przez jej mieszkańców.
Przysłupowe domy w Markowej. Ewenement w skali regionu
Najciekawszym wątkiem, dla którego warto odwiedzić wieś Markowa są drewniane domy o konstrukcji przysłupowej. Taki styl budowania drewnianych domów był popularny w XIX w. m.in. w Dolnej Saksonii i trafił do Markowej wraz z osadnikami ściągniętymi do wsi w ramach kolonizacji józefińskiej. Czym wyróżnia się konstrukcja przysłupowa? Ciężar dachu domów przysłupowych nie opiera się na ścianach lecz na dodatkowych “słupach”, które stoją przed każdą ze ścian. To łatwo dostrzegalny element i już na pierwszy rzut oka można dostrzec czy dany drewniany dom jest przysłupowy czy nie.
Dziś w Markowej (ok. 4000 mieszkańców) można wciąż oglądać kilkadziesiąt (a wliczając w to kilka wsi w najbliższym sąsiedztwie pewnie ponad 100) drewnianych domów o konstrukcji przysłupowej. Pochodzą z przełomu XIX i XX wieku.
Egzemplarze tego rodzaju architektury są też do zobaczenia w Muzeum Wsi Markowa.
Muzeum Wsi Markowa. Z miłości do własnej ziemi
Muzeum Wsi Markowa to najlepsze miejsce do zapoznania się z historią i dziedzictwem regionu. Do muzeum zostały przeniesione ciekawe egzemplarze budynków z Markowej reprezentujące różne funkcje. W Muzeum Wsi Markowa można zobaczyć zarówno chałupę kmiecią (czyli dom bogatego chłopa), chałupę biedniacką (dom chłopa biednego) jak i szereg budynków o funkcji gospodarczej jak młyn, spichlerz czy stodoła.
>W skansenie nie brakuje też budynków o konstrukcji przysłupowej, co sprawia, że jest to najprawdopodobniej jedyne muzeum poświęcone budownictwu przysłupowemu w Europie.
Muzeum Wsi Markowa wchodzi w skład obiektów mieszczących się na nowo powstałym produkcie turystycznym Karpacki Szlak Architektury Drewnianej, który łączy podkarpacki szlak architektury drewnianej po stronie polskiej z nowo powstałymi trasami po stronie ukraińskiej w obwodzie lwowskim, iwanofrankowskim i zakarpackim.
Muzeum Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej
Miejscem, dzięki któremu o Markowej zrobiło się w ostatnich latach głośno jest Muzeum Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej im. Rodziny Ulmów. Ekspozycja muzeum opowiada o losach mieszkańców, którzy narażali swoje życie by uchronić przed pewną śmiercią swoich sąsiadów innego pochodzenia. Muzeum otrzymało imię rodziny Ulmów – mieszkańców Markowej, którzy zostali rozstrzelani za pomoc żydowskiej rodzinie. Ich grób można odnaleźć na miejscowym cmentarzu. “Muzeum Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej” to pouczające i wzruszające miejsce.
Od świeżego chleba po aromatyczną kiełbasę. Lokalne produkty z Markowej
Tym, co jeszcze wyróżnia Markową jest ilość i jakość lokalnych produktów. W Markowej działają masarnie oraz piekarnie, gdzie prosto od producentów można kupić świeże i wysokiej jakości wyroby. Można je także dostać w lokalnych sklepach. Odwiedzając Markową proszę nie zapomnieć zaopatrzyć się w świeżą bułkę lub pęto kiełbasy!
Karpacki Szlak Architektury Drewnianej – wspólne działania na rzecz ochrony i promocji dziedzictwa historycznego i kulturowego pogranicza ukraińsko-polskiego.
Niniejszy wpis na blogu powstał przy pomocy finansowej Unii Europejskiej w ramach Programu Współpracy
Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020. Odpowiedzialność za jej zawartość leży wyłącznie po
stronie Podkarpackiej Regionalnej Organizacji Turystycznej i nie może być w żadnym przypadku traktowana jako
odzwierciedlenie stanowiska Unii Europejskiej IZ lub Wspólnego Sekretariatu Technicznego Programu
Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020.
Dołącz do dyskusji! Jeden komentarz